همانطور که می دانید خفاش ها پستاندار هستند، در واقع تنها پستاندارانی که بال دارند و قادر به پرواز کردن هستند. نام علمی آنها Chiroptera بوده و به معنی “دست های بال مانند” است. بال های خفاش با بال های بقیه پرندگان متفاوت است و به گونه دیگری ساخته شده، اما در عوض پوست بالهای خفاش جنسی شبیه چرم دارد و دارای خاصیت ارتجاعی است که باعث می شود بالهایش در طول استخوان هایی که دست ها و انگشتان خفاش را حرکت می دهند کشیده شود. به شکل مقابل نگاه کنید و ببینید که چگونه بال ها مرتب و ماهرانه اطراف بدن خفاش پیچیده شده اند.
همانند بقیه پستانداران، خفاش ها نیز دندان و مو دارند و برای ادامه زندگی نسل شان بچه می زایند. هنگامی که یک خفاش ماده آماده به دنیا آوردن نوزاد است، موقعیت و حالت قرار گرفتنش را طوری تنظیم می کندکه بتواند به طور عمودی از سرش آویزان بماند، به این منظور که درست در لحظه تولد، بچه اش را با دم خود بگیرد.
بچه خفاش توسط مادرش برای مدتی طولانی پرستاری و مراقبت می شود. خفاش های مادر، بچه هایشان را نزدیک خود نگه می دارند و برای گرم نگه داشتن و حفاظت از بچه هایشان بالهای خود را به دور آنها می پیچند.
در شب، یک نوزاد خفاش، برای یافتن غذا به موهای تن مادرش می چسبد و همراه او می رود. وقتی که وزن بچه خفاش سنگین شود، مادر به تنهایی برای یافتن غذا می رود و آنرا را برای بچه به لانه می آورد. این روش ادامه پیدا می کند تا زمانی که خفاش جوان چهار هفته از تولدش بگذرد و خودش بتواند شروع به شکار کند و به همراه مادر برای یافتن غذا به بیرون از محل زندگی بروند.
خفاش ها در آب و هوای سرد ممکن است در بهار و پاییز کوچ کنند، سرپناهی را در غارها پیدا کرده و به خواب زمستانی بروند. در پاییز، وزن خفاش ها زیاد می شود و لایه ای از چربی به بدنشان اضافه می شود. اگر خفاشی قبل از رسیدن بهار و گرم شدن هوا از خواب زمستانی بیدار شود، به احتمال خیلی زیاد از گرسنگی خواهد مرد. می دانید چرا ؟
به این دلیل که متابولیسم بدن خفاش ها به گونه ایست که وقتی بیدار هستند بسیار سریع ذخیره غذایی شان مصرف شده و به پایان می رسد.
75% از خفاش ها از حشرات و بی مهرگان دیگر تغذیه می کنند. تعداد پشه ها و دیگر حشراتی که روزانه خفاش ها می خورند باور نکردنی است. یک خفاش می تواند هر شب بین 1000 تا 3000 حشره را بخورد!
در نواحی گرمسیری، تنها تعداد کمی از خفاش ها موفق به خوردن قورباغه، ماهی یا پرنده ای کوچک به عنوان غذا می شوند. بقیه خفاش ها شهد گلها را می نوشند، گرده گلها را می خورند و یا از میوه ها تغذیه می کنند. در نواحی گرم و مرطوب مرکزی و جنوبی آمریکا، نوعی خفاش خون آشام منفور وجود دارد که از خون پستانداران و پرندگان تغذیه می کند. اما فراموش نکنید، فقط یک نوع از خفاش ها این گونه هستند.
خفاش ها عملا حیوانات بی آزار و کمرویی هستند. تا جایی که دانشمندی رفتار خفاش ها را به “موش های بزرگ بالدار” تشبیه کرده است.
اصولآ پرندگان بعد از پرواز در جایی فرود می آیند، در حالیکه خفاش ها به جایی آویزان می شوند. هنگام استراحت پرندگان بالهایشان را جمع می کنند، اما خفاش ها بالهایشان را به دور بدنشان می پیچند.
خفاش در پروازها و شکار کردن ها از چشم خود استفاده نمی کند بلکه به وسیله ی فرستادن امواج و دریافت آن ، موانع را تشخیص می دهد ، درست مانند یک دستگاه رادار عمل می کند که امواج “ماوراء صوت” را به وسیله ی یک فرستنده ی قوی به فضا می فرستد. امواج همه جا پیش می روند ، وقتی به مانعی برمی خورند ، منعکس می گردند ، به این ترتیب وجود هواپیمای دشمن را تشخیص می دهند.خفاش در حال پرواز 30 الی60 بار امواج ماوراء صوت از خود بیرون فرستاده که پس از بازگشت امواج ، راه ها ، موانع و غذا را به خوبی تشخیص می دهد.
شگفتی های خفاش در نهج البلاغه
امیر المونین علی علیه السلام درباره خفاش چنین می فرماید:
“از زيبايي هاي صنعت پروردگاري، و آفرينش او، همان اسرار پيچيده حكيمانه در آفريدن خفاشان است. روشني روز كه همه چيز را مي گشايد، چشمانشان را مي بندد، و تاريكي شب كه هر چيز را به خواب فرو مي برد، چشمان آنها را باز مي كند.
چگونه چشمان خفاش كم بين است كه نتواند از نور آفتاب درخشنده روشني گيرد؟ نوري كه با آن راه هاي زندگي خود را بيابد، و در پرتو آشكار خورشيد خود را به جاهايي رساند كه مي خواهد، روشني آفتاب خفاش را از رفتن در تراكم نورهاي تابنده اش باز مي دارد، و در خلوتگاه هاي تاريك پنهان مي سازد، كه از حركت در نور درخشان ناتوان است، پس خفاش در روز پلك ها را بر سياهي ديده ها اندازد، و شب را چونان چراغي بر مي گزيند، كه در پرتو تاريكي آن روزي خود را جستجو مي كند، و سياهي شب ديده هاي او را نمي بندد، و به خاطر تاريكي زياد، از حركت و تلاش باز نمي ماند. آنگاه كه خورشيد پرده از رخ بيفكند، و سپيده صبحگاهان بدمد و لانه تنگ سوسمارها از روشني آن روشن گردد، شب پره، پلك ها بر هم نهد، و بر آنچه در تاريكي شب به دست آورده قناعت كند.
پاك و منزه است خدايي كه شب را براي خفاشان چونان روز روشن و مايه به دست آوردن روزي قرار داد، و روز را چونان شب تار مايه آرامش و استراحت آنها انتخاب فرمود، و بال هايي از گوشت براي پرواز آنها آفريد، تا به هنگام نياز به پرواز، از آن استفاده كنند، اين بال ها، چونان لاله هاي گوشند بي پر و رگ هاي اصلي، اما جاي رگ ها نشانه هاي آن را به خوبي مشاهده خواهي كرد. براي شب پره ها دو بال قرار داد، نه آن قدر نازك كه در هم بشكند، و نه چندان محكم كه سنگيني كند؛ پرواز مي كنند در حالي كه فرزندانشان به آنها چسبيده و به مادر پناه برده اند، اگر فرود آيند با مادر فرود مي آيند، و اگر بالا روند با مادر اوج مي گيرند.
از مادرشان جدا نمي شوند تا آن هنگام كه اندام جوجه نيرومند و بال ها قدرت پرواز كردن پيدا كند، و بداند كه راه زندگي كردن كدام است و مصالح خويش را بشناسد. پس پاك و منزه است پديد آورنده هر چيزي كه بدون هيچ الگويي باقيمانده از ديگري، همه چيز را آفريد.”
شريف رضي، محمد ابن حسين؛ نهج البلاغه، ترجمه استاد محمد دشتي، تهران، آقاي فهيم